ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාම මෙහෙයුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේදී පාකිස්තානය ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත.ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාමය හා ප්‍රතිසන්ධාන ක්‍රියාවලිය යනු ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ඇති වන සිවිල් යුද්ධය අවසන් කිරීමෙන් දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් ළඟා කර ගැනීම සඳහා ඇෆ්ගනිස්ථාන ගැටුමට සම්බන්ධ ජාතික, කලාපීය සහ ගෝලීය ක්‍රියාකාරීන් විසින් කරන ලද සංවාද ප්‍රයත්නයන් මාලාවකි.මේ සම්බන්ධයෙන් වඩාත්ම පුළුල් හා තිරසාර උත්සාහය දෝහා සාම ක්‍රියාවලියයි.
මෙය කටාර්හි ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සහ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ තලේබාන් සංවිධානය අතර සාකච්ඡාවකි.පාකිස්තානය, තලේබාන්, චීනය සහ එක්සත් ජනපදය සාමාජිකයන් වන ඉස්තාන්බුල් සාම ක්‍රියාවලිය සහ ක්වාර්ටෙට් සම්බන්ධීකරණ කමිටුව (QCG) ඇතුළු පෙර සාම පියවරයන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාමය ළඟා කර ගැනීම පිළිබඳ එක්සත් ජනපදය හා තලේබාන් සංවිධානයේ විවිධ මතයන් හේතුවෙන් නිශ්චිත නිගමනයකට එළඹ නැත.
එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ට අවශ්‍ය වන්නේ 2020 අවසන් වන විට ඇෆ්ගන් යුද්ධය අවසන් කිරීමටය.ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ඇෆ්ගනිස්ථාන ගැටුමට මිලිටරි නොවන විසඳුම එක්සත් ජනපද දේශපාලඤයන්ට පැහැදිලි කර තිබේ.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ භූදේශපාලනයේ ප්‍රබල බලවේගයක් වන තලේබාන් සංවිධානය සමඟ දේශපාලන විසඳුමක් තුළින් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ දේශපාලන ස්ථාවරත්වය ළඟා කර ගැනීම එහි අරමුණයි.එක්සත් ජනපදය හා ඇෆ්ගනිස්ථාන රජයන් සමඟ ගැටුමේ ප්‍රධාන ක්‍රියාකාරීන් වන්නේ තලේබාන් සංවිධානයයි.
මර්දනය අරමුණු කරගත් ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ, එක්සත් ජනපදය දකුණු ආසියාව සහ ඇෆ්ගනිස්ථාන ප්‍රතිපත්ති 2016 දී අසාර්ථක වීමෙන් පසුව එක්සත් ජනපදය මෙම කාරණය වටහා ගත්තේය.එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස පාකිස්තානයේ සහාය ඇතිව තලේබාන් සංවිධානය සමඟ සංවාදයක යෙදීමට එක්සත් ජනපදය අවධානය යොමු කර තිබේ.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සහ කලාපයේ කල් පවත්නා සාමය ළඟා කර ගැනීම සඳහා වූ දේශපාලන විසඳුමක් ලෙස ‘ඇෆ්ගනිස්ථානයේ නායකත්වයෙන් යුත්, ඇෆ්ගනිස්ථානයට අයත් සාම ක්‍රියාවලියට’ මිලිටරි නොවන විසඳුමක් හරහා ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සන්නද්ධ ගැටුම් අවසන් කිරීමේ කලාපීය ප්‍රවේශයක් ගැන පාකිස්තානය සැමවිටම අවධාරණය කර තිබේ.
තලේබාන් සංවිධානය සමඟ සංවාදයක් කරා එක්සත් ජනපදය ගෙනයාම පාකිස්තානයේ දිරිගැන්වීමයි. එබැවින් එය ඇෆ්ගනිස්ථානය සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජනපදය හා පාකිස්තානය අතර ද්විපාර්ශ්වික සබඳතාවල පැහැදිලි බවක් ඇති කර තිබේ.
මෙම වර්තමාන සාකච්ඡා ක්‍රියාවලියේදී එක්සත් ජනපදය සිය කාර්යභාරය අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා අවංක හවුල්කරුවෙකු ලෙස පාකිස්තානය සාර්ථකව කටයුතු කරයි.අගමැති ඉම්රාන් ඛාන්ගේ මෑත සංචාරයේදී පාකිස්තානයේ කාර්යභාරය ජනාධිපති ට්‍රම්ප් පිළිගත්තේය. කටාර් රාජ්‍යය සාකච්ඡාවට සත්කාරකත්වය සැපයීය.එය දෝහා සාම ක්‍රියාවලිය ලෙස නම් කරන ලදී. තලේබාන් සංවිධානය 2011 සිට කටාර්හි සිය දේශපාලන කාර්යාලය පවත්වාගෙන යාම විශේෂත්වයකි.
එක්සත් ජනපදය, චීනය සහ රුසියාව ඇතුළු තනි කලාපීය රාජ්‍යයකට හෝ ගෝලීය බලවතෙකුට මේ සඳහා කිසිදු බලපෑමක් නොමැති බැවින්, ‘අභ්‍යන්තර-ඇෆ්ගනිස්ථාන සංවාදය’ ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා කලාපීය ප්‍රවේශයක් අවශ්‍ය වේ.
ගිම්හානයේදී, පාකිස්තානය වර්තමාන ඇෆ්ගනිස්ථාන සාම ක්‍රියාවලියේ දෙවන අදියර සඳහා පහසුකම් සැලසීමට උපකාරී වී ඇත්තේ මුරේහි සියලුම ඇෆ්ගනිස්ථාන දේශපාලන පක්ෂ අතර සමුළුවක් පැවැත්වීමෙනි.
පසුව එය “ලාහෝර් ක්‍රියාවලිය” ලෙස නම් කරන ලදී.ඒ හා සමානව රුසියාව මොස්කව්හි සියලුම ඇෆ්ගනිස්ථාන දේශපාලන පක්ෂ අතර සම්මන්ත්‍රණ දෙකක් සංවිධානය කරයි.එය “මොස්කව් සාම ක්‍රියාවලිය” නමින් සිදු කෙරේ.මේ සම්බන්ධයෙන් නවතම පියවර වන්නේ චීනයේ ඇෆ්ගනිස්ථාන සාම සමුළුවයි. තලේබාන් දූත පිරිසක් ඇෆ්ගනිස්ථාන රජය සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට කැමැත්ත පළ කර තිබේ.
මෙම ක්‍රියාවන්හි ප්‍රතිපලයක් ලෙස ඇෆ්ගනිස්ථාන රජය තලේබාන් සංවිධානය සමඟ සංවාදයක් සඳහා 15 දෙනෙකුගෙන් යුත් මණ්ඩලයක් නිල වශයෙන් පිහිටුවා තිබේ.මෙම සාම ක්‍රියාවලිය තුළ එක්සත් ජනපදය හා ඇෆ්ගනිස්ථාන රජය සමඟ සාකච්ඡා කිරීම සඳහා කොන්දේසි සාධාරණ බැවින් තලේබාන් සංවිධානය ඇෆ්ගන් රජය සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට එකඟ වී තිබේ.
එහෙත් සාම ක්‍රියාවලිය සංකීර්ණ වනු ඇත්තේ සාමාජිකයින් විශාල සංඛ්‍යාවක් සහ ඔවුන්ගේ පරස්පර අදහස් නිසා ය. එබැවින්, මෙම සාම ක්‍රියාමාර්ග සාර්ථක කරගැනීමට තුන්වන හා වැදගත්ම රාමුව වනු ඇත.එබැවින් වර්තමාන ඇෆ්ගනිස්ථාන සාම ක්‍රියාවලියේ අනාගත ගමන් මඟෙහි පාකිස්තානයේ සහභාගීත්වය තවදුරටත් ඉහළ යනු ඇත.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාමය සඳහා වන සියලු උත්සාහයන්ට පාකිස්තානය සැමවිටම සහයෝගය ලබා දී ඇත.සාමකාමී හා සමෘද්ධිමත් ඇෆ්ගනිස්ථානය කලාපයේ සමෘද්ධිය සඳහා මගපෙන්වනු ඇතැයි පාකිස්තානය විශ්වාස කරයි.
දිගුකාලීන ඇෆ්ගනිස්ථාන ගැටුමෙන් කිසිවෙකුටත් ප්‍රතිලාභ නොලැබේ. මෙම ගැටුමේ ප්‍රති ඇෆ්ගනිස්ථානයේ අසල්වැසියන්ට වැඩි අවදානමක් ඇත.ඇෆ්ගනිස්ථානයට කලාපයේ ප්‍රවාහන වෙළඳාම ඉහළ නැංවිය හැකිය.
චීනය, ඇෆ්ගනිස්ථානය සහ මධ්‍යම ආසියානු සමූහාණ්ඩුව (CARs ) අතර ප්‍රවාහන වෙළඳාමට පහසුකම් සැලසීම අරමුණු කරගත් බෙල්ට් ඇන්ඩ් රෝඩ් ඉනිටියේෂන් (BRI) සහ චීන-පාකිස්තාන ආර්ථික කොරිඩෝරය (CPEC) සාර්ථක වන්නේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාමය හා සංහිඳියාව දිගටම පැවතුනහොත් පමණි.
යුද්ධය කිසිදු මතභේදයකට හෝ ගැටුමකට විසඳුමක් නොවේ. එබැවින් කලාපීය ගැටුම් නිරාකරණය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන සාමාජිකයන් අතර අර්ථවත් සාකච්ඡා ආරම්භ කිරීමට පාකිස්තානය බලාපොරොත්තු වේ.තලේබාන් සංවිධානය සමඟ සාමය ඇති කර ගැනීම කාබුල් රජයට විශාල අභියෝගයක් ලෙස සැලකේ. කෙසේ වෙතත්, මේ අවස්ථාවේදී පාකිස්තානයේ මැදිහත්වීමේ කාර්යභාරය ඇෆ්ගනිස්ථාන රජය සහ සියලුම ප්‍රධාන සාමාජිකයින් විසින් ඉතා වැදගත් යැයි සැලකේ.
මෙම ක්‍රියාවලිය තුළ පාකිස්තානයේ ධනාත්මක මැදිහත්වීම සාමකාමී කලාපයක් සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න පරිසරයක් පාකිස්තානයේ බලාපොරුත්තුව යයි එක්සත් ජනපදයට අවබෝධ කර ගැනීමට අවස්ථාවක් ලබා දෙයි.එක්සත් ජනපද විදේශ කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව මෙම ක්‍රියාවලියට පාකිස්තානයේ මැදිහත්වීම පැසසුමට ලක් කිරීම සැලකිය යුතු කරුණකි.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාම ක්‍රියාවලියේ ධනාත්මක කාර්යභාරය පකිස්ථාන නිලධාරීන් විසින් සනාථ කර ඇත. “අපේ රට ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සාම ක්‍රියාවලියට සහාය දක්වයි.”එපමණක් නොව, ඇෆ්ගනිස්ථානය සහ පාකිස්තානය අතරද සාමකාමී වාතාවරණයක් ඇති කිරීම පාකිස්තානයේ අරමුණ “යයි පාකිස්තාන විදේශ ඇමති කුරේෂි මහතා කියා සිටියේය.
මෙම ක්‍රියාවලිය තුළ පාකිස්තානයේ කාර්යභාරය ඉස්මතු කරමින් පාකිස්තාන විදේශ කාර්යාල ප්‍රකාශකයෙක් කියා සිටියේ, සාම ක්‍රියාවලියට තම රට අඛණ්ඩව සහාය දෙන බවයි.
ඇමරිකා එක්සත් ජනපද-තලේබාන් සාකච්ඡාවලට සහාය දැක්වීමේදී පාකිස්තානයේ කාර්යභාරය ජනාධිපති ට්‍රම්ප් ප්‍රශංසා කළේය.එක්සත් ජනපද සංචාරයක් සඳහා පාකිස්තාන අගමැති ඉම්රාන් ඛාන්ට ආරාධනය කිරීම , කලාපයේ සමෘද්ධිමත් අනාගතයක් පෙන්නුම් කරයි.
